Bill Gates, geçtiğimiz günlerde MIT Technology Review’a verdiği röportajda önemli gördüğü ve 2019’da ön plana çıkacağını düşündüğü 10 teknolojiyi sıraladı.

İşte bu yıl dünyayı daha iyi hale getirebilecek o icatların listesi:

Robot El Becerileri (Robot dexterity)

• Robotlar fiziksel dünyayı idare etmeyi öğreniyor.  İnsanların işlerini alan endüstriyel makinalar hakkında yapılan çoğu konuşmada hala robotların beceriksiz ve esneksizliğinden bahsedilir. Bir montaj robotu şaşırtıcı bir hassasiyetle ve hiç sıkılmadan defalarca aynı işi yapabilir ama nesne yarım inç oynadığında veya ufak bir değişik gerçekleştiğinde her şey biter. Bir robot henüz herhangi bir nesneyi, sadece insanların yaptığı gibi ona bakarak kavrayamıyor bunun için programlanması gerekli. Bu tür projelerden biri olan Dactyl, oyuncak küpü parmaklarında çevirmeyi öğreten bir robot. Dactyl, bir dizi ışık ve kamera ile çevrili kullanıma hazır bir robot elden oluşuyor. Sinir ağları yazılımı gerçeğine benzer şekilde programlanmıştır. Yazılım, hedefine yaklaştıkça zamanla ağ içindeki bağlantıları gerçek bir şekilde güçlendirir. Bu tür sanal uygulamaların gerçek dünyaya aktarılması genellikle mümkün değildir çünkü sürtünme veya farklı malzemelerin çeşitli özelliklerini simüle etmek çok zordur. OpenAI ekibi, sanal eğitime gerçeklik ekleyerek, dağınıklığı ortadan kaldırdı ve bu sorunu çözdü.

Yeni Dalga Nükleer Güç (New-wave nuclear power)

• Gelişmiş füzyon ve fisyon reaktörleri gerçeğe daha da yaklaşıyor. Geçen yıl ivme kazanan yeni nükleer tasarımlar, bu güç kaynağını daha güvenli ve ucuz hale getirme sözü veriyor. Bunlar arasında geleneksel tasarımların bir evrimi olan 4. nesil fisyon reaktörleri; küçük modüler reaktörler; ve füzyon reaktörleri var. Kanada’nın Karasal Enerjisini sağlayan ve Washington merkezli TerraPower şirketi 4.kuşak fisyon tasarımlarını geliştiriyor. 2020’lerde şebeke arzını (biraz iyimser bir şekilde) hedefleyen kamu hizmetleri ile Ar-Ge ortaklığına girdiler. Oregon NuScale gibi şirketler ise minyatür reaktörlerin tasarruf edebileceğini ve çevresel, finansal riskleri azaltabileceğini söylüyor.

Öngörü Tahminleri (Predicting preemies)

• Basit bir kan testi, hamile bir kadının erken doğum riski altında olup olmadığını öngörebilir. Son birkaç yılda, araştırmacılar kanser (sahte tümör hücrelerinin DNA’sını tespit ederek) ve Down sendromu gibi durumların doğum öncesi taraması için kan testleri geliştirmeye başladılar. Stanford’da biyomühendis olan Stephen Quake, erken doğum ile ilişkili olarak seçtiği yedi gende dalgalanmaları tespit etti. Bu onun çok erken doğum yapacak kadınlardaki sorunları tespit etmesini sağlayacak. Bu sayede doktorlar, erken doğumları engellemek için önlemler alabilecek ve çocuğa hayatta kalma şansını yükseltebilecek.

Yutulabilir Cihazlar (Gut probe in a pill)

• Küçük, yutulabilir bir cihaz, bebeklerde ve çocuklarda bile anestezi olmadan bağırsaktaki ayrıntılı görüntüleri yakalayabiliyor. Çevresel enterik fonksiyon bozukluğu (EED), hiç duymadığınız en pahalı hastalıklardan biri. Fakir ülkelerde yaygın ve yetersiz beslenen birçok insanın gelişimsel gecikmelerine ve normal bir gelişmişliğe ulaşamamasının bir nedenidir. Hiç kimse tam olarak EED’e neyin neden olduğunu ve nasıl önlenebileceğini veya tedavi edilebileceğini bilmiyor. Boston’daki Massachusetts General Hospital’da (MGH) patolog ve mühendis olan Guillermo Tearney, bağırsaklarda EED belirtileri olup olmadığını kontrol etmek ve hatta doku biyopsileri elde etmek için kullanılabilecek küçük cihazlar geliştiriyor. Endoskopların aksine, birincil bakım ziyaretinde kullanımı daha kolay. Tearney’in yutulabilir kapsülleri minyatür mikroskoplar içeriyor. Görüntüleri monitörle birlikte evrak çantası benzeri bir konsola gönderirken güç ve ışık sağlayan esnek bir ip benzeri bir bağlantıya bağlanırlar. Bu, sağlık çalışanının kapsülü ilgi çekici noktalarda duraklatmasına ve bittiğinde sterilize edilmesine ve tekrar kullanılmasına izin vererek çekip çıkarmasına olanak sağlıyor. Ayrıca, sindirim sisteminin tüm yüzeyini tek bir hücrenin çözünürlüğünde görüntüleyen veya birkaç milimetre derinliğinde üç boyutlu kesitleri yakalayan teknolojileri de taşıyabilir. Teknolojinin çeşitli uygulamaları var; MGH’de, Barrett özofagus kanserinin öncüsü olan yemek borusu taramasında kullanılmakta. EED için, Tearney’in ekibi, hapı yutamayan bebeklerde kullanım için daha küçük bir versiyon da geliştirmiş. EED’nin yaygın olduğu Pakistan’da, ergenler üzerinde test edilmiş ve 2019’da bebekler için de testler planlanmış.

Özel Kanser Aşıları (Custom cancer vaccines)

• Tedavi, vücudun doğal savunmasını, her tümör mutasyonları tanımlayıp sadece kanser hücrelerini yok etmeyi teşvik ediyor. Bilim adamları ilk kişiselleştirilmiş kanser aşısını ticarileştirmenin zirvesinde. Bağışıklık sistemini tetikleyen aşı, birçok kanser türünü etkili bir şekilde yenebilir. Bu tür aşıların olasılığı, İnsan Genom Projesi tamamlandıktan beş yıl sonra, 2008 yılında şekillenmeye başladı. Kısa bir süre sonra araştırmacılar, tümör hücrelerinin DNA’sını sağlıklı hücrelerin ve diğer tümör hücrelerininkiyle karşılaştırmaya başladı.

• Birkaç yıl sonra, BioNTech adlı bir Alman kuruluşu, mutasyonların kopyalarını içeren bir aşının, vücudun bağışıklık sistemini katalize edebileceğini, onları barındıran tüm hücrelerin araştırılması, saldırılması ve yok edilmesi için kullanılan T hücrelerinin üretilmesi için katalize edebileceğine dair güçlü kanıtlar sağladı. Aralık 2017’de, BioNTech, biyoteknoloji devi Genentech ile işbirliği içinde kanser hastalarına aşı konusunda geniş bir test başlattı.

Laboratuvar Etleri (The cow-free burger)

• Hem laboratuvarda yetişen hem de bitki bazlı alternatifler, çevresel bozulma olmadan gerçek etin tadını ve besin değerini gösteriyor. BM, 2050 yılına kadar dünya nüfusunun 9,8 milyar insana ulaşmasını bekliyor. İnsan ihtiyaçlarının gelecek te çok daha fazla artacağı ön görülmekte.

• İhtiyaçlar karşılanması için laboratuvarda yetiştirilen etlerin üretilmesi, kas dokusunun hayvanlardan çıkarılmasını ve biyoreaktörlerde büyütülmesini içeriyor. Araştırmacılar hala tat üzerinde çalışsa da, son üretilen bir ürün bir hayvandan elde edilmişe benziyor. Hollanda’da Maastricht Üniversitesinde, laboratuvarda yetiştirilen et üretimi için çalışan araştırmacılar, gelecek yıl laboratuvarda yetiştirilen bir burgere sahip olacaklarına inanıyorlar.

Karbondioksit Yakalayıcı (Carbon dioxide catcher)

• Dünya genelinde tehlikeli boyutlara gelmeye başlayan sıcaklık artışını önlemek için yaklaşık 1 milyar ton karbondioksitin yok edilmesi gerek. Harvard iklim bilimcisi David Keith, direkt hava yakalama tekniği ile 100 doların altında bir masrafla 1 ton karbondioksit yakalamanın teorik olarak mümkün olduğunu belirtti. Ancak karbonu bir kez yakaladığınızda, onunla ne yapacağınızı çözmeniz gerekir. Carbon Engineering, yakalanan karbondioksiti temel bileşen olarak kullanarak, sentetik yakıtlarının üretimini hızlandırmak için pilot tesisini genişletmeyi planlıyor. (Bill Gates, Carbon Engineering’de yatırımcıdır.) Zürih merkezli Climeworks’in İtalya’daki doğrudan hava yakalama tesisi, ele geçirilen karbondioksit ve hidrojenden metan üretecek, İsviçre’deki ikinci tesis ise alkolsüz içecekler endüstrisine karbondioksit satacak.

Giyilebilir EKG aleti (An ECG on your wrist)

• Giyilebilir cihazlardaki teknolojik gelişmeler, insanların kalp hareketlerini sürekli kontrol etmesini kolaylaştırıyor. Kalp krizine sebep olan anormallikler ancak doktorlar tarafından EKG ölçümü ile tespit edilebiliyor. Donanım ve yazılımdaki yeni düzenlemeler ve yeniliklerle EKG özellikli akıllı saatler, tıbbi bir cihazın hassasiyetine daha yakın bir şeyle giyilebilir bir cihazın rahatlığını sunacak. AliveCor şirketi giyilebilir teknolojileriyle kalp krizini tespit edebildiğini Amerikan Kalp Derneği’ne bildirdi.

Kanalizasyonsuz Sanitasyon (Sanitation without sewers)

• Enerji tasarruflu tuvaletler bir kanalizasyon sistemi olmadan çalışabilir ve atıkları arıtabilir. Yaklaşık 2,3 milyar insan sağlıklı koşullara sahip değil. Uygun tuvaletlerin bulunmaması insanları bakteri, virüs ve koleraya neden olabilecek parazitlere yaymaya teşvik ediyor.

Sohbet Edebilen Yapay Zekâ Asistanlar (Smooth-talking AI assistants)

• Kelimeler arasındaki anlamsal ilişkileri yakalayan yeni teknikler, makineleri doğal dili anlamada daha iyi hale getiriyor. Amazon Alexa ya da Apple Siri gibi yapay zekâ sanal asistanların iletişim yetenekleri sınırlı olduğu için anlamlı bir konuşma yapılması henüz mümkün değil. Ancak bazı yeni gelişmeler dijital asistanınızın repertuarını genişletmek üzere. Haziran 2018’de OpenAI’deki araştırmacılar, tüm verileri manuel olarak kategorize etmek, etiketlemek, masraf ve zamandan kaçınmak için bir teknik geliştirdi. Birkaç ay sonra, Google’daki bir ekip, eksik kelimeleri nasıl tahmin edeceğini öğrenen BERT adında bir sistemi açıkladı. Bu gelişmeler, daha iyi konuşma sentezleriyle birleştiğinde, yapay zekâ asistanlarına basit komutlar vermekten onlarla konuşmaya geçmemize izin verecek.

Çeviri: Elif Akçay

Kaynak: https://www.technologyreview.com/lists/technologies/2019/