Bilişim ve yazışma teknolojilerinden çoğunlukla faydalanılan bir alan da sağlıktır. “İnsanların konumlarını, vücut hareketlerini ve uygulamaları, tercihleri ve alışkanlıkları hakkında bir takım başka veriyi takip edebilen bir takım sensör tabanlı teknoloji artık kişisel, resmî ve ticari amaçlar için kullanılmaktadır” (Lupton, 2016: 3). Gelişen teknolojiler ve dijitalleşme yardımıyla ise dijital sağlık alanında devasa veri kümeleri oluşmaktadır.

Dijital sağlık alanında çoğunlukla tercih edilen teknolojilerden biri de giyilebilir teknolojilerdir (GT). Giyilebilir teknoloji, elektronik kullanılarak oluşturulan yada geliştirilen kıyafet yada takıları ifade eden bir terimdir (King, 2011). Akçay ve Sütcü’nün yapmış olduğu araştırmada, giyilebilir teknolojiler aracılığı ile dijital sağlık alanından yararlanan bireylerin bu tür teknolojileri kabul etme ya da etmemeleri altında yatan faktörler kontrol edilmiştir. Giyilebilir teknolojilerin dijital sağlık alanında TAM modeli kullanılarak araştırıldığı bu çalışma, Türkçe literatürde yer edinen ilk çalışma olma özelliğindedir.

Araştırma Modeli (Akçay ve Sütcü, 2022)

Sıhhat alanında kullanılan giyilebilir teknolojilerin benimsenme durumu Teknoloji Kabul Modeli çerçevesinde araştıran Akçay ve Sütcü, yaptıkları anket sonucunda aşağıdaki sonuçlara ulaşmıştır:

• Dijital sağlık alanında giyilebilir teknolojiler büyük bir potansiyele haizdir.
• Giyilebilir teknoloji kullanımında kendini yetkin duymak, giyilebilir teknoloji kullanma motivasyonu, giyilebilir teknoloji kullanımında performans beklentisi ve toplumsal tesir olmak üzere dört faktör tespit edilmiştir.
• Bir tek cep telefonları değil, sağlık verilerinin takip edeni açısından spesifik aygıt kullanımları tercih edilmektedir. Öte taraftan bu cihazların görece yeni teknolojiler içerip ilk çıktıklarında fiyatlarının yüksek olması giyilebilir teknolojilerin yaygınlaşması önünde en büyük engeli teşkil etmektedir. Örneğin nispeten eski bir teknoloji olarak adlandırabileceğimiz akıllı kulaklık kullanımının, toplumsal tesirinin negatifliğini tespit etmemiz bizlere; akıllı saat, akıllı bilezik ve akıllı gözlükler şeklinde görece pahalı ve yeni teknolojilerin toplumsal tesirinin daha yüksek olduğunu göstermiştir. Bunun anlamı giyilebilir teknolojilerin statü sembolü olarak kullanılmasıdır.

Araştırmada ulaşılan bulgulardan biri de giyilebilir teknolojilerin yeni ve pahalı oldukları için kullanımlarının, bireylerin çevrelerinden etkilenmelerine bağlı olarak artmasıdır. Diğer bir deyişle bireylerin örutubet verdikleri, davranışlarında model aldıkları ve düşüncelerine değer verdikleri kişilerin önerileriyle bu tür cihazları kullanmaya karar verdikleri görülmüştür.

• Bu kullanım sonucu mevzusunda ise eğitim ve gelir düzeyinin de pozitif ve anlamlı bir tesirinin olması gene önemli bir bulgudur. Bu çerçevede, dijital sağlık alanında kullanılan giyilebilir teknolojilerin eğitim ve gelir düzeyi yüksek bireyler tarafınca tercih edilmesi bizlere kullananların bilinçli kararlar aldıklarını göstermektedir.

Son olarak bireyler giyilebilir teknolojileri iki sebeple kullandığını dile getirmektedir: İlki, cihazların fiyatlarının makul olmamasına rağmen verdikleri paraya değdiğini düşünmeleridir. İkincisi ise giyilebilir teknolojilerin sağlıkla ilgili verilerini geriye dönük kıyaslamalarına imkân vermesidir.

Elif Akçay

Bu metin “Yeni Düzende Sıhhat İletişimi ve Yönetimi” adlı editörlü kitapta gösterilen “Dijital Sağlık Alanında Giyilebilir Teknoloji Kullanımının Benimsenmesi: Teknoloji Kabul Modeli Çalışması” adlı araştırmadan derlenmiştir. Araştırmanın tamamına bu linkten ulaşabilirsiniz.