Hakikat Sonrası (Post-Truth) Haberlerin Kök Sebebi Ne Olabilir? Hakikat Sonrası Siyaset Nedir?

Bir önceki yazımda “Hakikat sonrası (post-truth) nedir? Gerçekler yalanlardan daha mı hızlı yayılıyor? Yalan haberlerin yayılmaması için neler yapabiliriz? Hakikat nasıl çarpıtılır? Haber doğruluğu nasıl tespit edilir? Hakikat sonrası, hakikate düşmanlık mıdır? Uydurma haber nasıl tespit edilir?” konularına değinmiştim. Bu yazıya geçmeden önce eğer okumadıysanız öncelikle o yazıyı okumanızı öneririm.

Lee Mcintyre’nin “Hakikat Sonrası” kitabı, Steven Levy’nin “Facebook: Perde Arkasının Hikayesi” kitabı, almış olduğum bilişim dersleri, “The Great Hack” belgeseli ve “Squid Game” dizisi bu yazıyı yazmama ilham olmuştur. Bir önceki yazımda “hakikat sonrası” kavramından bahsederken değinmediğim bir konuyu, bu yazıda kendi düşüncelerimle tartışmak istiyorum.

Hakikat Sonrası Siyaset

Facebook’un amacı dünyayı birbirine bağlamak. Orada paylaşımlar yapıyor, kişisel bilgilerimizi giriyor ve hoşumuza giden sayfaları takip ediyoruz. Aramızdaki çoğu kişinin Facebook’ta halihazırda hesabı mevcut veya bir zamanlar mevcuttu. Önerilen reklamlar, videolar, sayfalar sanki bizi tanıyormuşçasına karşımıza çıkıyor. Bizi belki de bizden iyi tanıyor olduklarını düşünüyoruz. Peki Facebook, dünyayı birbirine bağlama amacını yerine getirirken başka ne olaylar oldu?

Brexit, ABD Başkanlık seçimlerinde Trump’ın kampanyaları ile Facebook’un ne gibi bir bağlantısı olabilir? Cambridge Analytica, Trump’ın Başkanlık seçiminde ne gibi bir rol oynadı? Ne düşünerek bunu yaptı? Bunların dışında dünyanın birçok yerinde Cambridge Analytica, seçimleri Facebook sayesinde nasıl yönlendirdi?

Cambridge Anaytica, Facebook ve Trump’ın Kampanyası

Cambridge Analytica, Facebook kullanıcılarının verilerini topladı ve detaylı kişilik profilleri oluşturdu. Facebook kullanıcı profillerini analiz edip kullanılabilir hale dönüştürdü (veri bilimi). Bunu nasıl mı yaptı? Facebook’ta anket düzenleyerek. Anket karşılığı ödül teklifiyle insanların özelliklerini sınıflandırabilecekleri bir anketi Facebook’a koydular ve insanların bilgi olmaksızın onların bilgilerine erişim sağladılar. Sadece onlara değil, onların arkadaş listesindeki herkesin bilgisi olmaksızın verilerini kullandılar.

İyi bir veri analizi çalışmasıyla insanların verilerini nasıl kullanacaklarını tespit ederek kişiye özel haberleri karşılarına çıkardılar. Amaç, Trump’ın seçimleri kazanması için kararsız kalan insanları hedef almaktı. O kişilerin görüşüne göre hoşuna gidecek şekilde paylaşımlar yapılarak internete salınıyordu ve Cambridge Analytica’daki insanlar da bir bilginin hızla dünyaya yayılmasını oturduğu yerden izliyordu. Başta haberin ilk, nereden ve kim tarafından yayınlandığını bulmak zor oluyordu. Böyle birçok kampanya düzenlendi ve dünyanın birçok yerinde insanlar manipüle edildi.

Cambridge Analytica, birçok ülkede siyasi kampanyalar için görev alarak hızlıca hedef kitleye ulaşıp onları istedikleri şekilde manipüle edebiliyordu. Bunu dayandırdıkları şey ise zaten seçim yasalarının yeterli olmaması ve ülkede zaten özgür ve adil bir seçim yapmanın imkânsız olduğuydu.

Hakikat Sonrası Haberlerin Kök Sebebi Ne Olabilir?

Her şeyin kökeni bir kişinin başka kişiyi manipüle etmesiyle başlıyor ve sonra başka kişilere doğru tıpkı bir bumerang etkisi gibi yayılıyordu. Peki, bu insanlar neyden besleniyordu? Göz göre göre dünyanın birçok yerini yönetmeye başlamışlardı aslında. Benim düşüncem güçten ve paradan besleniyor olmaları. Başkalarını yönlendirme ve istedikleri şeye ulaşmak için insanların verilerini izinsiz kullanarak onların duyguları doğrultusunda onlara yeniden pazarlama ve sizin fikrinize sahip olmalarını sağlama. Büyük güç değil mi? Sadece bir “tık” ile her yana dağılan enformasyonlar, bir ülkede oy kullanmamaya teşvik, birtakım kişiler üzerinde karalama kampanyaları, yıkıma destek, ayaklanmalar ve birçok şeyi oturdukları yerden o ülkeye gitmeye bile gerek kalmadan yapmak.

Teknolojinin en büyük faydası da bir yerden bir yere gitmemize gerek kalmadan her şeyi bir tık ile yapabiliyor oluşumuz. Sadece bilgisayarından tüm dünyayı manipüle etme gücü ve bundan elde edilen kazanç. Böylece dünyanın hiçbir yerini gezmeden her bir yanında suç işliyorlar.

Para, güç, tatmin duygusu, hayatta kalma uğruna doğru olmayan şeylerin yapılması, başka insanların özgürlüğünü hiçe saymak, onları manipüle etmek, tıpkı kuklalarıyla oynuyorlarmış gibi insanlarla oynamaları. Olan oldu, bunlar ortaya çıktı. Bunca mağdur insana ne olacak? Manipüle edilmeye devam mı edecek?

Yelda Gündeğer

Referanslar

• Lee Mcintyre, Hakikat Sonrası, Nisan 2019, 1. Baskı, İstanbul
• Steven Levy, Facebook Perde Arkasının Hikayesi, Aralık 2020, 1. Baskı, İstanbul
• The Great Hack Belgeseli