Birine kuş beyinli demek genellik hakaret anlamına gelir ancak Griffin adında bir Afrika gri papağanı, kuş zekası söz konusu olduğunda kuralları yeniden yazıyor. Araştırmalar, papağanların klasik zeka testini geçebileceğini gösteriyor.

Yeni bir bilimsel araştırma, Afrika grisinin bazı bilişsel işlemleri 5 yaşındaki çocuklardan daha iyi yapabildiğini gösteriyor. Sonuçlar, karmaşık rasyonel çıkarımlar yapabilen tek türün insan türünün olmadığını göstermekle kalmıyor, aynı zamanda yaygın olarak kullanılan hayvan zeka testlerindeki kusurları da gösteriyor.

Araştırma, çevrim içi bir dergi olan Behaviour’da bilimsel bir makale olarak yayınlandı. Bu arada araştırmanın Harvard’ın Psikoloji Bölümündeki bilişsel psikologlar Irene Pepperberg, Francesca Cornero ve Suzanne Gray ile,  Pepperberg Laboratuvarı’ndaki gelişim psikologları Susan Carey , Henry A. Morss Jr., Elisabeth W. Morss ve Shilpa Mody tarafından gerçekleştirildiğini de söyleyelim.

Klasik hayvan zeka araştırmalarında iki fincanlı test kullanır. Fincanların birinde bir ödül gizlidir. Denek hayvanlara fincanlardan birinin boş olduğu gösterilir. Hayvandan  “dışlama yoluyla çıkarım”  diye bilinen bir akıl yürütme kullanarak dolu fincanı bulmaları istenir. Bu akıl yürütme basitçe şöyledir:

Eğer ödül A fincanında değilse B fincanında olmalıdır.

Araştırmacılar, 17 aylık bebekler ve gri papağanlar da dahil olmak üzere çok sayıda türün bu süreci anladıklarını düşünüyorlardı. Pepperberg, “Bu gerçekten mantıkla ilgili” dedi. “Vahşi doğada, insan dışındaki canlılar, i‘Nerede avlanmalıyım? Bu bölgede yemek yiyen başka canlılar görmüştüm… Tamam, burada bir şey yok, öyleyse buraya yakın başka bir yerde olmalı’” diye düşünürler.

Pepperberg’e göre bu çalışmada önemli olan şey, yalnızca Papağan Griffin’in bazı yönlerden 5 yaşındaki bir çocuk kadar zeki olması değildi, aynı zamanda, altın standart diye kabul edilen iki fincanlı test görevinin sadece belli düzeydeki yetenekler hakkında bilgi verdiğinin keşfedilmiş olmasıydı. “Çıkarımı gerçekten dışlayarak yapmak istiyorsanız daha karmaşık görevlere, örneğin üç ve dört fincanlı testlere yönelmelisiniz” diyor Pepperberg.

Araştırma ekibinden Carey ve Mody, iki fincanlı görevlerin insan bilgi işleminin etkili bir testi olmadığını düşünüyorlardı. Başka bir ifadeyle denekler, ödülün orada olması gerektiğini düşünerek değil, varsayımsal olarak B fincanını seçmiş olabilirlerdi. Bu yüzden araştırmada Griffin’in gözlenebilir zekasını test etmeye karar verdiler.

İki fincan görevinden biraz daha karmaşık testler şu şekilde çalışır: Üç fincanlı testlerde ödül, üç fincandan birine saklanır. Birinin boş olduğu gösterilir. Kalan ikisinden hangisinde ödül olduğunun bulunması istenir. Bu görev, dışlama yoluyla çıkarımı test etmez fakat dışlamanın öncüsü olan salt olasılığa karşı kesinliği anlamayı test eder. Testler, çocukların yaklaşık 2.5 yaşına gelene kadar benzer görevlerde başarısız olduklarını gösteriyor. Aynı şey maymunlar için de geçerli. Ancak Griffin bu testte, 5 yaşındakilerden bile daha iyi performans gösterdi.

Dört fincanlı test de benzer şekilde çalışır: Fincanlar iki çift fincan olarak ayrılır. Ödüller, bir çift fincandan birine konulur, diğer fincanın boş olduğu gösterilir. Deneğin başarılı olması için her bir fincan çiftindeki içinde ödül bulunan fincanı bulması gerekir ki bu durumda ödüle ulaşma olasılıkları yüzde 50, yüzde 50’dir. Dışlama yoluyla çıkarım gerektiren bu testte 2.5 yaşındaki çocuklar başarısız oldular.

Griffin her iki testi de başarılı bir şekilde geçmiş olsa da Pepperberg, Cornero ve Gray, boş olanın yanındaki bardağı seçmeyi öğrenmediğinden emin olmak istediler ve bu olasılığı test etmek için bir dizi ek deneme tasarladılar. Pepperberg, “Aslında onu kumar oynamaya zorladık…  Tam olarak boş taraftan kaçınmadığından, her zaman boş olanın yanındaki bardağı seçmediğinden emin olmak istedik” dedi:

“Eğer o çok özel şeker ödülünü istiyorsa, yüzde 50-50 tarafına gitmesi gerekiriyordu. Zamanın büyük bölümünde kumar oynadı fakat ilginç olan şey, kaybettikten sonraki denemesinde kumar oynamamasıydı… Griffin’in maymunların bile muhtemelen başaramayacağı bir görevi 5 yaşındaki bir çocuk seviyesinde yerine getirebildiğini gösterebildik.”

Pepperberg’e göre, en nihayetinde bu tarz testler yalnızca Griffin gibi kuşların zekasını ortaya çıkarmıyor, aynı zamanda insan zekasının köklerine ışık tutmaya yardımcı oluyor.

Peter Reuell

Çeviren: Şevki Işıklı

Kaynak

• • https://news.harvard.edu / February 25, 2019.